DẬY THÌ SỚM Ở TRẺ VÀ NHỮNG LƯU Ý QUAN TRỌNG
Bài viết được cố vấn chuyên môn bởi BS. CKI. Nguyễn Ngọc Vi Thư – Bác sĩ khám và điều trị khoa Nhi, BVQT Phương Châu
Con yêu phát triển khỏe mạnh, an toàn là điều mà bất kỳ ba mẹ nào cũng mong muốn. Tuy nhiên, dạo gần đây, tỉ lệ trẻ có xu hướng mắc dậy thì sớm đang ngày càng gia tăng. Ba mẹ hãy cùng các bác sĩ Nhi khoa Phương Châu tìm hiểu về nguyên nhân, dấu hiệu, sự ảnh hưởng và cách điều trị khi trẻ mắc dậy thì sớm thông qua bài viết dưới đây nhé.
1. Dậy thì sớm là gì
Dậy thì sớm là tình trạng các đặc tính sinh dục thứ phát (ví dụ: giọng nói trầm ở bé trai hay ngực phát triển ở bé gái) xuất hiện trước 8 tuổi (ở nữ) hoặc trước 9 tuổi (ở nam) hoặc xuất hiện kinh nguyệt trước 10 tuổi ở nữ.
Dậy thì sớm được chia thành 3 loại:
+ Dậy thì sớm trung ương (dậy thì sớm thật sự): do hoạt động sớm của trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến sinh dục, phụ thuộc vào hormon hướng sinh dục.
+ Dậy thì sớm ngoại biên (dậy thì sớm giả): độc lập với sự kích thích tuyến yên, không phụ thuộc hormone hướng sinh dục.
+ Dậy thì sớm không hoàn toàn (dậy thì sớm riêng lẻ): phát triển sớm và riêng lẻ một đặc tính sinh dục thứ phát.
2. Nguyên nhân của dậy thì sớm là gì?
- Do tự phát một cách ngẫu nhiên: chiếm 92% ở trẻ gái, 1/3 ở trẻ trai
- Khối u ở não: harmatoma, u tế bào mầm…
- Các bất thường bẩm sinh: não úng thủy, nang màng nhện.
- Các bệnh lý liên quan trục hạ đồi tuyến yên: xạ trị, chấn thương, nhiễm trùng thần kinh trung ương, sanh ngạt…
- Do gen di truyền từ ba mẹ.
- Phơi nhiễm quá mức hormone sinh dục: cơ thể tiếp xúc với lượng hormone sinh dục cao hơn mức bình thường.
3. Dậy thì sớm có thường gặp không?
Hiện nay, tuổi dậy thì trên thế giới đang có xu hướng giảm dần. Tỷ lệ hiện mắc của dậy thì sớm trên toàn thế giới ngày càng tăng với tỷ lệ lưu hành là 2%. Một nghiên cứu ở Hàn Quốc với 21.315 trẻ ghi nhận tỷ lệ lưu hành của dậy thì sớm là 26,1/100.000 trẻ, thường gặp ở trẻ gái hơn trẻ trai (55,9/100.000 trẻ gái so với 1,7/100.000 trẻ trai).
4. Dậy thì sớm biểu hiện như thế nào?
Sự xuất hiện của các đặc tính sinh dục phụ thứ phát trước 8 tuổi đối với bé gái, trước 9 tuổi ở bé trai và kinh nguyệt trước 10 tuổi. Các dấu hiệu như: ngực từ Taner 2 trở lên, xuất hiện lông mu, lông nách, tăng kích thước của tinh hoàn, dương vật, sự xuất hiện của mụn, mùi cơ thể, tăng chiều cao nhanh.
5. Dậy thì sớm ảnh hưởng như thế nào đến trẻ?
- Ảnh hưởng chiều cao khi trưởng thành.
- Ảnh hưởng đến tâm lý xã hội: trầm cảm, lo lắng, rối loạn ăn uống, sử dụng chất kích thích, bỏ học, hành vi chống đối xã hội, bị lạm dụng tình dục.
- Tăng chỉ số BMI và béo phì lúc trưởng thành
- Nguy cơ bệnh tim mạch và ung thư vú sớm
6. Dậy thì sớm được chẩn đoán thế nào?
Sau khi khám và đánh giá trẻ có các dấu hiệu gợi ý dậy thì sớm sẽ đươc thực hiện các cận lâm sàng giúp chẩn đoán.
Các xét nghiệm ban đầu:
- LH, FSH, estradiol (nữ), testosterol (nam)
- FT4, TSH: nếu nghi ngờ suy giáp
- 17OHP, DHEA, DHEAS: tất cả trẻ trai và với trẻ gái khi có bộ phận sinh dục bất thường.
- Xquang xương bàn tay trái: đánh giá tuổi xương.
- Siêu âm ổ bụng, siêu âm tinh hoàn.
- Test kích thích GnRH: tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán dậy thì sớm.
- Xét nghiệm tìm nguyên nhân
7. Dậy thì sớm được điều trị như thế nào?
- Điều trị bằng đồng vận GnRH cụ thể như sau:
Cơ chế của thuốc đồng vận GnRH là kích thích liên tục các tế bào sinh dục tuyến yên từ đó làm giảm nhạy cảm tế bào tuyến sinh dục, làm giảm sản xuất các steroid sinh dục. Loại thuốc đồng vận GnRH thường được sử dùng trong điều trị dậy thì sớm trung ương hiện nay là Triporelin với 2 loại là tác dụng 1 tháng và tác dụng 3 tháng.
Triptorelin tương đối an toàn và hiệu quả trong điều trị dậy thì sớm, không ảnh hưởng đến chức năng sinh sản, một số tác dụng phụ có thể gặp dị ứng, phản ứng tại chỗ tiêm, abces vô trùng, chảy máu âm đạo, nóng ran, đau đầu, trượt chỏm xương đùi
- Điều trị nguyên nhân: tùy theo nguyên nhân của dậy thì sớm, trẻ có thể được điều trị bằng hormon tuyến giáp, hydrocortison, xạ trị, phẫu thuật…
Tài liệu tham khảo
Phác đồ Nhi đồng 1 năm 2023.
Berrin Ergun-Longmire, Patricia Vining-Maravolo, Blair Graham, Donald E. Greydanus (2023), “A narrative review: treatment outcomes of central precocious puberty (CPP)”, https://pm.amegroups.org/article/view/6779/html
Brito, V. N., Spinola-Castro, A. M., Kochi, C., Kopacek, C., Silva, P. C. A. da, & Guerra-Júnior, G. (2016),”Central precocious puberty: revisiting the diagnosis and therapeutic management”, Archives of Endocrinology and Metabolism, 60(2), 163–172. doi:10.1590/2359-3997000000144
Trường hợp khách hàng thực tế tại Phương Châu
BÉ GÁI PHÁT TRIỂN NGỰC BẤT THƯỜNG, MẸ ĐƯA CON ĐI KHÁM VÀ PHÁT HIỆN DẬY THÌ SỚM
✍ Sự xuất hiện dấu hiệu dậy thì sớm ở trẻ em luôn là vấn đề khiến các bậc phụ huynh lo lắng. Vừa qua, Nhi khoa Phương Châu đã tiếp nhận trường hợp bé gái 7 tuổi có dấu hiệu dậy thì sớm, khiến mẹ vô cùng hoang mang.
👩 Theo chia sẻ của mẹ, bé gái đã có dấu hiệu phát triển ngực từ 9 tháng trước, tuy nhiên trong 4 tháng gần đây, ngực của con phát triển nhanh hơn. Đồng thời, chiều cao của bé cũng tăng khoảng 4cm/ 7 tháng, một tốc độ tăng trưởng bất thường. Lo lắng cho sức khỏe của con, mẹ đã đưa bé đến Nhi khoa Phương Châu để được thăm khám và điều trị.
👩⚕️ Bác sĩ Nhi khoa Phương Châu đã tiến hành thăm khám và thực hiện các xét nghiệm cần thiết. Kết quả cho thấy bé cao 1m34, ngực phát triển, chưa có lông vùng kín. Tuổi xương của bé khoảng 9 tuổi (lớn hơn so với tuổi thật gần 2 tuổi), siêu âm bụng cho thấy đã phát triển buồng trứng, không có nang bất thường, xét nghiệm máu có tăng LH và thiếu vitamin D. Dựa trên kết quả nhận được, bé được chẩn đoán là dậy thì sớm trung ương.
Sau đó, bé được các bác sĩ điều trị bằng Triptorelin và bổ sung vitamin D. Đây là phương pháp điều trị hiệu quả cho trẻ bị dậy thì sớm, giúp kiểm soát sự phát triển của các đặc điểm sinh dục và ngăn ngừa các biến chứng.
💥 Dậy thì sớm là tình trạng trẻ em có các dấu hiệu dậy thì (như phát triển ngực, lông mu, ra kinh nguyệt) sớm hơn so với bình thường. Dậy thì sớm có thể ảnh hưởng đến tâm lý, sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Do đó, việc phát hiện và điều trị sớm rất quan trọng.
Dậy thì sớm không phải là vấn đề quá lớn nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Nếu bạn lo lắng về các dấu hiệu dậy thì sớm ở con, hãy đưa con đến Nhi khoa Phương Châu để được các bác sĩ Nhi khoa giàu kinh nghiệm thăm khám và tư vấn điều trị thích hợp, ba mẹ nhé.