CLOMIPHENE: NGUY CƠ RỐI LOẠN THỊ GIÁC NGHIÊM TRỌNG CÓ THỂ DẪN ĐẾN MÙ LÒA
Việc điều trị bằng clomiphene với nguy cơ rối loạn thị giác nghiêm trọng có thể dẫn đến mù lòa đã được Cơ quan quốc gia về An toàn Thuốc và Sản phẩm Y tế (ANSM) ở Pháp cảnh báo vào tháng 6/2023 và tiếp tục được Cơ quan Quản lý Dược phẩm Quốc gia (NPRA) ở Malaysia cảnh báo vào tháng 12/2023.
Clomiphen thuộc nhóm thuốc điều hoà thụ thể estrogen chọn lọc (SERM), được sử dụng để điều trị vô sinh ở cả nam và nữ. Nó liên kết với các thụ thể estrogen ở vùng dưới đồi, gây ra tác dụng chống estrogen bằng cách ức chế cơ chế feedback (-) của estrogen. Sự ức chế này dẫn đến sự gia tăng giải phóng hormon gonadotrophin (GnRH), từ đó kích hoạt tuyến yên tiết ra hormone kích thích nang trứng (FSH) và hormone Luteinizing (LH), cuối cùng tạo điều kiện thuận lợi cho sự rụng trứng ở phụ nữ hoặc kích thích sản xuất testosterone và sinh tinh ở nam giới.
Vấn đề an toàn của thuốc
Rối loạn thị giác là tác dụng phụ được biết đến liên quan đến clomiphen, làm thay đổi liên quan đến thị giác như dạng ám điểm (đốm trong trường thị giác), mờ mắt hoặc thậm chí là hiện tượng phosphenes (chớp sáng trong trường thị giác). Mặc dù cơ chế đằng sau các rối loạn thị giác nghiêm trọng này chưa được hiểu đầy đủ nhưng một số giả thuyết đã được đề xuất. Ngoài việc tạo ra oestradiol gây huyết khối, làm tăng độ nhớt và đông máu, clomiphen còn có thể gây ra hội chứng quá kích buồng trứng. Do sản xuất quá nhiều hormon buồng trứng và các chất kích hoạt mạch, thể tích nội mạch bị suy giảm dẫn đến cô đặc máu và có xu hướng đông máu. Dữ liệu an toàn gần đây từ các báo cáo cảnh giác dược quốc tế và tài liệu khoa học đã làm dấy lên lo ngại về các tác dụng phụ trực quan mới liên quan đến việc sử dụng clomiphen. Những tác dụng phụ này, bao gồm viêm dây thần kinh thị giác, bệnh thần kinh thị giác do thiếu máu cục bộ, tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc, bong võng mạc và bong dịch kính, trong một số trường hợp hiếm gặp, đã dẫn đến mù một phần hoặc toàn bộ hoặc có thể hồi phục hoặc không hồi phục, ngay cả sau khi ngừng sử dụng clomiphen, đặc biệt là sau khi ngừng sử dụng clomiphen khi tăng liều lượng hoặc thời gian điều trị.
Theo tài liệu, các trường hợp rối loạn thị giác nghiêm trọng dẫn đến mù lòa có thời gian khởi phát khác nhau, xảy ra khoảng từ vài ngày đến vài tháng sau khi uống clomiphen. Mặc dù chưa xác định được yếu tố rủi ro chính xác nhưng một số trường hợp đã báo cáo thời gian sử dụng hoặc liều lượng vượt quá khuyến nghị.
* Thông tin dành cho nhân viên y tế:
Đã có báo cáo về tình trạng mù lòa liên quan đến việc sử dụng clomiphen, đặc biệt là khi tăng liều lượng hoặc thời gian điều trị.
Do mức độ nghiêm trọng và nguy cơ tiềm ẩn gây mù vĩnh viễn, trước khi bắt đầu điều trị bằng clomiphen, hãy đảm bảo:
- Kiểm tra xem bệnh nhân có tiền sử về thị giác trước đây có liên quan đến clomiphen hay không;
- Thực hiện kiểm tra nhãn khoa thường xuyên sau khi dùng clomiphen;
- Tư vấn cho bệnh nhân về các rủi ro thị giác liên quan đến clomiphen và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ liều và thời gian điều trị theo quy định.
- Khuyên bệnh nhân ngừng dùng clomiphene ngay lập tức và tìm sự chăm sóc y tế khẩn cấp nếu gặp bất kỳ rối loạn thị giác trong quá trình điều trị.
- Nếu nghi ngờ có rối loạn thị giác, cần phải kiểm tra nhãn khoa toàn diện. Nếu không xác định được nguyên nhân gây rối loạn thị giác nào khác, hãy cân nhắc ngừng dùng clomiphen và chuyển sang phương pháp điều trị thay thế.
- Báo cáo tất cả các tác dụng phụ nghi ngờ có liên quan đến clomiphen cho Cục QLD
Nguồn:
- https://ansm.sante.fr/actualites/antiepileptiques-et-grossesse-mieux-connaitre-les-risques-pour-lenfant-a-naitre
- https://www.npra.gov.my/index.php/en/component/content/article/449-english/safety-alerts-main/safety-alerts-2023/1527547-clomiphene-risk-of-serious-visual-disturbances-potentially-leading-to-blindness.